Actiefiche duurzame catering

In alle Vlaamse scholen een gezond en duurzaam voedingsbeleid. Dat is de doelstelling van GoodFood@School. Door een draagvlak te creëren voor gezonde, duurzame voeding op jouw school effen je de weg naar een effectief voedingsbeleid.

Duurzame voeding is belangrijk want:

• Onze voedselproductie heeft een grote impact op het klimaat.
• We zijn met steeds meer mensen op deze planeet, waardoor die druk toeneemt.
• Voor onze voeding zijn we afhankelijk van de boeren die het produceren. Er zijn echter steeds minder (jonge) boeren en de boeren zijn de eerste slachtoffers van de klimaatverandering.

Voeding op school is belangrijk want:

• Goed eten is een recht in het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties.
• Goed eten is cruciaal is voor de gezondheid, het welzijn én het leervermogen van kinderen.
• 1/5 van de Belgische minderjarigen heeft overgewicht.
• Voedingsgewoonten voor de rest van het leven worden gevormd bij kinderen.
• Kinderen zijn de toekomst. Door te werken in scholen zetten we in op een eetcultuur met respect voor mens en planeet.

Als je school werkt met een cateraar wordt er meestal met een aanbesteding gewerkt. Deze wordt om de x-aantal jaren aangepast. Maar ondanks de huidige aanbesteding kan je al een aantal stappen zetten richting een meer duurzame catering.
Cateraars moeten een boodschap krijgen van scholen dat ze gezondere en duurzamere voeding willen. Je hoeft dus niet te wachten op een nieuwe aanbesteding. Als opwarmertje van een duurzaam voedingsbeleid vind je in deze actiefiche enkele tips om op korte termijn aan de slag te gaan met de catering van jouw school.

Bereid je voor

Vorm een werkgroep op jouw school en maak een plan van aanpak. Hoe je dit het beste aanpakt, wordt beschreven in stap 1 in onze toolkit voor scholen om een gezond en duurzaam voedingsbeleid te implementeren.

Seizoensgebonden:

Seizoensgroenten en -fruit zijn verser en lekkerder én lokale groenten en fruit hebben een lagere ecologische voetafdruk. Daarbovenop zijn seizoensgebonden groenten goedkoper aangezien ze in die periode volop beschikbaar zijn.

• Pas zeker het aanbod in o.a. de saladbar aan indien er bijvoorbeeld heel het jaar door tomaten aangeboden worden.
• Biedt seizoensgebonden fruit aan bij de tienuurtjes, desserts en eventueel in de leraarskamer. In de winter kan je ook afwisselen met noten of groentjes zoals gesneden wortels.
• Daarnaast kan een educatieve workshop of uitstap een ideale manier zijn om leerlingen aan te tonen wat seizoensgroenten en -fruit zijn en waarom het zo belangrijk is hier rekening mee te houden. Onder andere Velt heeft hier een groot aanbod voor.
• Je kan ook heel wat leuke acties organiseren tijdens de week van de korte keten of op een ander moment om leerlingen te laten zien waarom er geen tomaten meer in de saladbar liggen tijdens de winter. Tips voor concrete acties vind je in deze actiefiche.

Eerlijke handel

Traditiegewijs wordt er in de lerarenkamer heel wat koffie verzet. Zorg voor koffie en thee die eerlijk verhandeld werd. Dit kan je bijvoorbeeld zien aan het label van Fairtrade Belgium of Oxfam. Uiteraardkunnen meer producten dan enkel koffie en thee eerlijk verhandeld worden. Typische exotische producten zoals bananen, rijst, chocolade etc. kunnen deze labels dragen.

Ook voor lokale boeren bij ons is een eerlijke prijs belangrijk en jammer genoeg niet zo vanzelfsprekend. Steun de boeren door bijvoorbeeld te kiezen voor producten uit de korte keten. Doordat er minder tussenschakels zijn, heeft de boer meer invloed op de prijs én krijgt hij (of zij) zelf een groter aandeel van de inkomsten.

Duurzame dinsdag

“Duurzame dinsdag” kan een optie zijn om het thema van duurzame en gezonde voeding een terugkerende zaak te maken en dus als het ware routine. Op deze wekelijkse of maandelijkse dag in het teken van duurzaamheid kan de cateraar of de school bijvoorbeeld eens een, al dan niet gratis, seizoensgebonden biosoep aanbieden, enkel vegetarische gerechten serveren, een activiteit doen rond restjes verwerken, een hapje met zeewier of duurzame havermoutkoekjes aanbieden… Ideetjes voor acties kan je steeds opdoen bij onze talrijke actiefiches.

Maak het een terugkerend event en communiceer telkens duidelijk wat de leerlingen mogen verwachten. Zo is er een structurele aanpak en blijft het geen losse actie. Bespreek dit alles uitgebreid met het keukenpersoneel en de cateraar om de haalbaarheid te bewaren.

Voedselverspilling verminderen:

Niemand gooit graag eten in de vuilbak. Velen krijgen dit mee in hun opvoeding, de cateraar zal verlies doen bij grote verspilling etc. Iedereen voelt zich gewrongen bij het zien van voedselverspilling. Hierop inzetten kan een goede en succesvolle start van zijn van een meer duurzame catering op jouw school.

• Het is zinvol te starten met een afvalmeting: hier vind je een heel concrete actiefiche om een geslaagde afvalmeting uit te voeren. De leerlingen gooien het overschot van hun eten in verschillende doorzichtige bakken. Dit geeft een sprekend beeld van de voedselverspilling op school. Er wordt gemeten hoeveel groentjes, eiwitten en koolhydraten weggesmeten worden. Nadien communiceer je hoeveel eten er is weggegooid en plan je een actie om samen de verspilling tegen te gaan.

• Na de meting kan je gerichte acties doen om de verspilling terug te dringen. Wordt er veel vlees weggegooid, dan kan je bijvoorbeeld halve porties aanbieden of meer alternatieven zonder vlees op het menu zetten. Wordt er veel saus weggegooid, dan kan je die bijvoorbeeld door de leerlingen zelf laten opscheppen i.p.v. door het personeel.

Meer plantaardig, minder dierlijk:

• Vlees- en visconsumptie (en -verspilling) kan verminderd worden door halve porties vlees of vis aan te bieden. Bij jonge kinderen kan ook geopteerd worden voor volgende regel: de kinderen krijgen een kleine portie vlees om te starten en mogen pas een tweede portie halen als heel hun bord, inclusief groentjes, leeg is.

• Vegetarische en/of veganistische opties kunnen zo veel mogelijk, zelfs dagelijks, in het aanbod van warme maaltijden of broodjes geïncludeerd worden. Deze duurzame optie kan ook extra gepromoot worden bij de leerlingen. Dit kan door hen in de les warm te maken en de leerlingen te laten inzien waarom het zinvol is meer plantaardig te eten. Ook kan het nuttig zijn leerlingen te laten proeven van de nieuwe lekkere opties.

• Maak deze plantaardige gerechten extra aantrekkelijk, lekker, origineel en hip. Hiervoor kan je bijvoorbeeld een workshop organiseren voor de chef in samenwerking met EVA vzw.

Zet het keukenpersoneel in de kijker:

Het keukenpersoneel, de mensen die keihard werken om elke dag opnieuw de maaltijden voor de leerlingen op tijd klaar te krijgen, is helaas vaak onzichtbaar. Respect voor voeding is ook respect voor iedereen in de keten. Als leerlingen weten wie hun eten heeft klaargemaakt en een band creëren met deze mensen gaan ze misschien minder snel iets weggooien. Ook zal het een aangename sfeer creëren tijdens de lunch en de kloof tussen leerlingen en het keukenpersoneel verkleinen. Ook een menucommissie kan deze kloof helpen dichten. Een groep leerlingen, een leerkracht en/of iemand van de directie en de schoolkok en/of cateraar gaan in deze commissie in dialoog over wat op hun bord komt

• De werkgroep kan brainstormen over een mogelijke actie om het keukenpersoneel in de kijker te zetten. Dit kan digitaal zijn op sociale media of op smartschool met een filmpje, tiktok, vlogkanaal, foto en tekst… en/of met een activiteit op school waarin het personeel en de leerlingen elkaar leren kennen.

• Daarnaast kan de inkleding van de kantine voor een gezellige sfeer zorgen, wat respect en dankbaarheid zal bevorderen

Nudging

Stimuleer de leerlingen tot bepaalde keuzes zonder de keuzevrijheid weg te nemen. Door op een bepaalde manier keuzeopties voor te stellen, kunnen we de leerlingen een extra duwtje in de rug geven om hun gezonde voornemens in de praktijk om te zetten. Keuzes in de schoolkantine zijn vaak automatische beslissingen en daar kunnen we op inspelen.

Zo kan de gezonde en duurzame optie aantrekkelijker voorgeschoteld worden dan de minder gezonde keuze. Presentatie op het bord en ook de positie van de verschillende maaltijden kan de keuze beïnvloeden. Plaats je de gezonde en duurzame optie letterlijk voor de andere optie, dan zal deze vaker gekozen worden. Ook de desserts op het einde van de rij i.p.v. bij de start aanbieden kan een invloed hebben. Met een plateau vol lekker eten, laten de leerlingen een ongezond dessert misschien wel links liggen. Daarnaast kan de communicatie, beeldvorming, de sociale norm, de standaardkeuze etc. een rol spelen in de beslissingen van de leerlingen. Heel wat tips om nudging toe te passen vind je in de actiefiche 'Aan de slag met nudging in de schoolrefter'.

Communiceren over je acties is de helft van het werk. Vertel wat je gaat doen, maar vooral ook waarom je het doet. Zo creëer je bewustzijn bij de leerlingen, leerkrachten, ouders en de schoolomgeving. Als je tijdens de acties leuk beeldmateriaal verzamelt (foto’s, filmpjes, vlogs…) kan je deze delen via smartschool, nieuwsbrieven, sociale media etc. Dit toont aan mensen die er niet bij waren wat je gedaan hebt en laat de leuke actie nazinderen bij de leerlingen. Ook volgend jaar kan je deze beelden gebruiken bij de aankondiging van een actie.

Nu je een eerste aanzet gedaan hebt om het thema duurzame catering binnen te brengen in je school kan je verder gaan nadenken over een stappenplan om het voedingsbeleid verder uit te werken. Een breed uitgewerkt stappenplan en heel wat tips vind je in onze toolkit voor scholen.