Toegankelijke schoolmaaltijden in Vlaamse steden: een oproep aan het beleid

Verschillende Vlaamse steden willen inzetten op de toegankelijkheid van gezonde en duurzame voeding in het onderwijs. Aan goodwill ontbreekt het niet, maar soms is het een moeilijke zoektocht waarbij op heel wat drempels gestoten wordt. Omdat we samen sterker staan en veel van elkaar kunnen leren faciliteert Rikolto de uitwisseling over toegankelijke schoolmaaltijden tussen zes Vlaamse steden. Maar we kijken ook naar de Vlaamse en Federale Overheid voor steun en ambitie. Want het garanderen van goede voeding voor alle kinderen en jongeren is een verantwoordelijkheid van élke overheid.

13,65% van alle kinderen in Vlaanderen groeit op in kansarmoede. Dat is bijna één kind op zeven. Voor mensen, en dus ook kinderen in armoede, is het vaak moeilijker om te (kunnen) kiezen voor voldoende gezonde en duurzame voeding. Dit komt door verschillende factoren, zoals het niet kunnen betalen van gezonde voeding, het hebben van minder mentale ruimte om met gezonde voeding bezig te zijn en lagere voedselvaardigheden.

Het recht op voldoende en gezonde voeding wordt nochtans onderstreept in zowel de Verklaring van de Rechten van de Mens als in het Kinderrechtenverdrag. Het recht op voeding houdt in dat de voeding beschikbaar én toegankelijk moet zijn. De overheid draagt een verantwoordelijkheid om dit recht mee te garanderen.

Bron: www.opgroeien.be

Gelukkig bestaan er al verschillende initiatieven en ambities om te werken aan de toegang tot gezonde en duurzame voeding. Zo engageert de Vlaamse Overheid zich via het regeerakkoord onder andere om de zogenaamde ‘lege brooddozenproblematiek’ in het lager onderwijs aan te pakken, alsook om de gezondheidsongelijkheid te verminderen door ervoor te zorgen dat mensen in armoede kunnen kiezen voor een gezonde levensstijl. Duurzaam voedselgebruik moet volgens het akkoord gestimuleerd worden en voedseloverschotten moeten bezorgd worden aan mensen in financieel kwetsbare situaties.

Scholen die willen werken aan het voedingsaanbod op hun school kunnen ook al op een aantal hulmiddelen rekenen: scholen van het basis- of buitengewoon secundair onderwijs kunnen beroep doen op de subsidie Oog voor lekkers, waarmee ze gedurende tien of twintig weken wekelijks een gezond tienuurtje kunnen aanbieden.

Scholen uit het gewoon secundair onderwijs kunnen inzetten op gezonde tussendoortjes met Snack & Chill – hier is geen subsidie aan verbonden, maar sommige retailers bieden wel kortingen aan voor scholen die instappen in dit project. Snack & Chill wordt overigens getrokken door Het Vlaams Instituut Gezond Leven. Zij lanceerden in 2017 de vernieuwde voedingsdriehoek die moet bijdragen tot een gezonde levensstijl, én ontwikkelden richtlijnen voor warme maaltijden en broodlunches op school. Deze richtlijnen zijn echter vrijblijvend en worden zeker nog niet overal gevolgd.

In de vier steden van de School Food Councils (Brugge, Gent, Antwerpen en Leuven) wordt al enige tijd ijverig gezocht naar manieren om gezonde en duurzame schoolmaaltijden toegankelijk te maken op een lokaal niveau. Eind 2020 bleek dat ook Oostende en Hasselt bezig waren met dezelfde zoektocht. Om elkaar te kunnen ondersteunen en inspireren besloot het GoodFood@School-team van Rikolto een interstedelijke uitwisseling te organiseren.

Op 27 mei staken de zes stadsbesturen en de Rikolto-medewerkers de virtuele hoofden voor de derde keer bij elkaar om hun plannen en ervaringen met elkaar te delen. Tegelijkertijd werd er nagedacht over de zaken die de lokale besturen nodig hebben om verder werk van te kunnen maken van toegankelijke schoolmaaltijden. Meer kansen om uit te wisselen stond hoog op de verlanglijst.

Daarnaast is er nood aan extra ondersteuning en hierbij wordt gekeken naar de Vlaamse en Federale Overheid. Dit gaat verder dan een vraag om extra middelen: er is ook nood aan een ambitieuze visie, vertaald in sterke richtlijnen voor steden, gemeenten en scholen.

Ondertussen zitten de steden zelf niet stil. In Brugge en Leuven wordt volop gewerkt aan proefprojecten met toegankelijke soep op school op basis van voedseloverschotten. Zo worden tegelijkertijd de te hoge voedselverspilling én de te lage inname van groenten door kinderen aangepakt.

Ook in Hasselt worden mogelijkheden om voedseloverschotten in te zetten voor het voedingsaanbod op school bekeken. In Antwerpen wordt verder gewerkt op het project Smakelijke Scholen, waarbij in het najaar van 2020 negen scholen gratis soep en/of brood konden aanbieden. In het najaar van 2021 gaat de volgende testfase van start.

In Gent loopt het project LEkker(s) op school, waarbij verschillende scenario’s worden uitgetest in Gentse kleuterscholen. En in Oostende deed men op school onderzoek naar de ervaringen, voorkeuren en verwachtingen van kinderen bij een restaurantbezoek – bevindingen die ook zeker nuttig zijn voor de refters en keukens in het onderwijs.

Zoals steeds waren we ook na dit overleg nog lang niet uitgepraat. De verschillende projecten in de steden worden verder uitgebouwd. We blijven hierover uitwisselen om van elkaar te leren en te zoeken naar oplossingen voor gemeenschappelijke drempels.

Voor sommige moeilijkheden moeten we echter verder kijken dan wat mogelijk is op het stedelijk niveau. We kijken dan ook vol verwachting naar de Vlaamse en Federale Overheid om samen met de steden en scholen het recht op goed eten waar te maken.